Vi khuẩn shigella gây bệnh gì? Phòng tránh vi khuẩn shigella

Vi khuẩn Shigella, một tác nhân gây bệnh phổ biến trong môi trường, đang ngày càng được quan tâm vì những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Loại vi khuẩn này thường liên quan đến các bệnh đường tiêu hóa, đặc biệt là hội chứng lỵ trực khuẩn, với nguy cơ lây lan nhanh chóng qua thực phẩm, nước uống, và tiếp xúc cá nhân. Vậy, vi khuẩn Shigella gây bệnh gì và làm thế nào để ngăn chặn hiệu quả sự lây nhiễm của nó? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau!

Vi khuẩn shigella là gì?

Vi khuẩn Shigella là một nhóm vi khuẩn Gram âm, không di động, thuộc họ Enterobacteriaceae. Đây là tác nhân chính gây ra bệnh lỵ trực khuẩn – một dạng nhiễm trùng đường ruột cấp tính, có thể dẫn đến tiêu chảy, đau quặn bụng, sốt và mất nước nghiêm trọng. Shigella được đặt tên theo nhà vi khuẩn học Nhật Bản Kiyoshi Shiga, người đầu tiên phát hiện ra loại vi khuẩn này vào đầu thế kỷ 20. Vi khuẩn Shigella được chia thành bốn nhóm chính:

• Shigella dysenteriae: Gây bệnh nặng nhất, thường xuất hiện ở các khu vực kém vệ sinh hoặc xảy ra trong điều kiện khan hiếm nước sạch.
• Shigella flexneri: Thường gặp ở các quốc gia đang phát triển.
• Shigella boydii: Phổ biến ở một số khu vực cụ thể, như Nam Á.
• Shigella sonnei: Gây bệnh nhẹ hơn và thường gặp ở các nước phát triển.

Shigella có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường phân – miệng, đặc biệt trong môi trường vệ sinh kém. Chỉ cần tiếp xúc với một lượng nhỏ vi khuẩn, người bệnh đã có thể bị nhiễm. Điều này làm cho Shigella trở thành một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra dịch tiêu chảy trên toàn cầu, đặc biệt là ở trẻ em dưới 5 tuổi. Việc nhận biết và phòng tránh nhiễm khuẩn Shigella là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe, đặc biệt trong những cộng đồng có nguy cơ cao.

Các căn bệnh vi khuẩn shigella gây ra

Vi khuẩn Shigella là một trong những nguyên nhân chính gây ra các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa, đặc biệt phổ biến ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém và nguồn nước bị ô nhiễm. Tùy thuộc vào loại vi khuẩn Shigella và tình trạng sức khỏe của người nhiễm, vi khuẩn này có thể gây ra nhiều căn bệnh khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng. Dưới đây là những căn bệnh phổ biến mà Shigella có thể gây ra, cùng các biểu hiện và biến chứng liên quan:

Bệnh lỵ trực khuẩn (Shigellosis)

Bệnh lỵ trực khuẩn là căn bệnh phổ biến nhất do vi khuẩn Shigella gây ra, thường xuất hiện với các triệu chứng điển hình:

• Tiêu chảy nặng kèm máu và chất nhầy: Đây là triệu chứng đặc trưng, thường đi kèm đau quặn bụng dữ dội.
• Sốt cao, buồn nôn, nôn mửa: Người bệnh có thể sốt lên đến 39-40 độ C, kèm theo cảm giác mệt mỏi và suy nhược.
• Mất nước nghiêm trọng: Đặc biệt nguy hiểm ở trẻ nhỏ và người cao tuổi, dẫn đến da khô, môi khô và khát nước liên tục.

Bệnh thường kéo dài từ 3-7 ngày, nhưng nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như suy kiệt sức khỏe hoặc nhiễm khuẩn toàn thân.

Viêm ruột cấp tính

Shigella có thể gây viêm ruột cấp tính, đặc biệt khi vi khuẩn này tác động mạnh đến niêm mạc ruột. Các triệu chứng bao gồm:

• Đau bụng từng cơn, đôi khi dữ dội.
• Tiêu chảy không kèm máu, nhưng phân lỏng nhiều lần trong ngày.
• Sốt nhẹ hoặc không sốt, kèm cảm giác khó chịu ở vùng dạ dày.

Bệnh viêm ruột cấp tính nếu không được điều trị có thể tiến triển thành viêm đại tràng mãn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Hội chứng lỵ nặng

Ở một số trường hợp nặng, bệnh lỵ do Shigella gây ra có thể xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng hơn, chẳng hạn:

• Co giật: Đặc biệt ở trẻ nhỏ do sốt cao kéo dài.
• Nhiễm trùng huyết: Khi vi khuẩn lan rộng từ đường ruột vào máu, gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Suy thận: Khi mất nước quá nhiều hoặc do biến chứng từ nhiễm độc tố Shiga.

Hội chứng tan máu – urê huyết (HUS)

Shigella dysenteriae type 1 có thể sản sinh độc tố Shiga, một loại độc tố gây tổn thương nặng nề đến các tế bào trong thận và hệ thống tuần hoàn. Hội chứng HUS thường xuất hiện với các dấu hiệu:

• Thiếu máu tan máu do tế bào hồng cầu bị phá hủy.
• Suy thận cấp, dẫn đến giảm khả năng lọc máu của thận.
• Giảm tiểu cầu, làm tăng nguy cơ xuất huyết.

HUS là một biến chứng nghiêm trọng, cần được điều trị cấp cứu để tránh nguy cơ tử vong.

Viêm đại tràng nặng

Shigella có thể gây viêm đại tràng, dẫn đến tổn thương lớp niêm mạc của đại tràng. Triệu chứng bao gồm:

• Tiêu chảy kéo dài với máu và chất nhầy.
• Đau bụng dữ dội, đặc biệt ở vùng bụng dưới.
• Sốt cao và tình trạng mệt mỏi kéo dài.

Viêm đại tràng nặng có thể gây loét niêm mạc, thậm chí dẫn đến thủng ruột nếu không được điều trị.

Suy dinh dưỡng và chậm phát triển ở trẻ nhỏ

Ở những khu vực có điều kiện vệ sinh kém, trẻ em bị nhiễm Shigella thường đối mặt với nguy cơ suy dinh dưỡng do tiêu chảy kéo dài. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất mà còn tác động tiêu cực đến trí tuệ và sức đề kháng của trẻ.

Hội chứng Reiter

Shigella có thể liên quan đến hội chứng Reiter, một tình trạng hiếm gặp bao gồm:

• Viêm khớp, thường xuất hiện ở các khớp gối, khớp mắt cá chân.
• Viêm kết mạc, gây đau và đỏ mắt.
• Viêm niệu đạo, làm người bệnh cảm thấy đau rát khi tiểu tiện.

Hội chứng này thường xảy ra sau khi nhiễm khuẩn Shigella và có thể kéo dài trong nhiều tháng.

Cách phòng tránh bệnh do vi khuẩn shigella

Vi khuẩn Shigella là tác nhân gây ra nhiều bệnh nguy hiểm, đặc biệt là tiêu chảy cấp và kiết lỵ. Để bảo vệ sức khỏe, việc thực hiện các biện pháp phòng tránh lây nhiễm là rất quan trọng. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết và tổng hợp các cách phòng ngừa hiệu quả:

Duy trì vệ sinh cá nhân sạch sẽ

Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch là một trong những cách đơn giản nhưng hiệu quả nhất để loại bỏ vi khuẩn. Cần rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh; sau khi tiếp xúc với người bệnh hoặc các bề mặt công cộng như tay nắm cửa, vòi nước. Tắm rửa thường xuyên, thay quần áo sạch để giảm nguy cơ vi khuẩn xâm nhập qua da.

Sử dụng thực phẩm an toàn

• Nấu chín kỹ thực phẩm: Vi khuẩn Shigella có thể tồn tại trong thực phẩm sống. Do đó, nên nấu chín thực phẩm ở nhiệt độ cao để tiêu diệt vi khuẩn.
• Bảo quản thực phẩm đúng cách: Sử dụng tủ lạnh để bảo quản thực phẩm, tránh để thực phẩm ở nhiệt độ phòng quá lâu.
• Rửa sạch nguyên liệu: Rửa rau củ quả dưới vòi nước sạch hoặc ngâm với nước muối loãng trước khi sử dụng.
• Tránh ăn thực phẩm sống: Hạn chế ăn các loại gỏi, hải sản sống hoặc thực phẩm chế biến không đảm bảo an toàn.

Cải thiện chất lượng nguồn nước

• Uống nước sạch: Chỉ uống nước đã qua xử lý như nước đun sôi, nước lọc hoặc nước đóng chai đạt chuẩn.
• Sử dụng nước sạch trong sinh hoạt: Rửa bát, vệ sinh đồ dùng ăn uống bằng nước sạch để tránh nhiễm vi khuẩn từ nguồn nước.

Sử dụng bồn cầu thông minh 

Nhà vệ sinh là nơi dễ bị nhiễm khuẩn, đặc biệt là vi khuẩn Shigella. Việc sử dụng bồn cầu thông minh giúp tăng cường vệ sinh và hạn chế sự lây lan vi khuẩn nhờ các tính năng hiện đại:

• Chế độ tự động làm sạch và khử trùng: Bồn cầu thông minh thường có chức năng làm sạch bằng tia UV hoặc chất khử trùng, tiêu diệt vi khuẩn sau mỗi lần sử dụng.
• Hệ thống xả mạnh: Giúp cuốn trôi chất thải và vi khuẩn hiệu quả, giữ cho bề mặt bồn cầu luôn sạch sẽ.
• Vòi xịt nước ấm tự động: Hỗ trợ vệ sinh cá nhân kỹ lưỡng hơn, hạn chế vi khuẩn còn sót lại trên cơ thể.
• Khử mùi và giữ không gian sạch sẽ: Công nghệ khử mùi giúp không khí trong nhà vệ sinh thông thoáng, giảm nguy cơ vi khuẩn phát tán.

Tránh tiếp xúc với người nhiễm bệnh

• Hạn chế tiếp xúc trực tiếp: Tránh tiếp xúc gần với người bệnh hoặc các vật dụng cá nhân của họ.
• Sử dụng đồ dùng riêng biệt: Đảm bảo không dùng chung đồ dùng cá nhân như cốc, khăn mặt, đũa, thìa với người bệnh.

Vệ sinh môi trường sống

• Dọn dẹp thường xuyên: Vệ sinh sàn nhà, bếp và các khu vực sinh hoạt bằng các dung dịch khử khuẩn.
• Xử lý rác thải đúng cách: Đậy kín và loại bỏ rác thải hàng ngày để tránh thu hút côn trùng, động vật có thể mang mầm bệnh.

Uống đủ nước và tăng cường miễn dịch

• Bổ sung nước:Uống đủ nước để giữ cho cơ thể luôn khỏe mạnh, tránh mất nước do tiêu chảy.
• Dinh dưỡng cân bằng: Tăng cường bổ sung vitamin và khoáng chất từ thực phẩm để cải thiện sức đề kháng.

Kết luận

Trên đây là thông tin chi tiết về vi khuẩn Shigella gây bệnh gì và cách phòng tránh vi khuẩn Shigella hiệu quả. Hy vọng rằng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tác hại của vi khuẩn này cũng như các biện pháp bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình. Việc duy trì vệ sinh cá nhân, sử dụng thực phẩm an toàn, kết hợp với các thiết bị hiện đại như bồn cầu thông minh sẽ góp phần giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm Shigella. Chúc bạn luôn khỏe mạnh và an toàn trong cuộc sống hàng ngày!