Campylobacter là gì? Campylobacter jejuni gây bệnh gì?
Campylobacter là một chi vi khuẩn gram âm có hình dạng cong đặc trưng, là một trong những tác nhân chính gây ngộ độc thực phẩm và nhiễm trùng đường tiêu hóa trên toàn cầu. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vi khuẩn Campylobacter, tác hại mà Campylobacter jejuni có thể gây ra, cũng như các biện pháp phòng ngừa và điều trị.
Campylobacter jejuni là gì?
Campylobacter jejuni là một loại vi khuẩn gram âm thuộc chi Campylobacter, gây nhiễm trùng đường tiêu hóa ở người và động vật. Vi khuẩn này có hình dạng cong giống như một que, và do đó, tên “Campylobacter” xuất phát từ tiếng Hy Lạp “kampylos” (cong) và “baktron” (que). Campylobacter jejuni là một trong những nguyên nhân chính gây ngộ độc thực phẩm trên toàn thế giới, đặc biệt là ở châu Âu và Hoa Kỳ.
Vi khuẩn này có khả năng sinh sống và phát triển trong môi trường thiếu oxy, điều này khiến nó thích nghi với các điều kiện trong ruột của động vật, đặc biệt là gia cầm, nơi nó thường được tìm thấy. Nguồn lây nhiễm chính của C. jejuni đối với con người là qua thực phẩm bị nhiễm khuẩn, đặc biệt là thịt gia cầm, sữa chưa tiệt trùng, và nước bị ô nhiễm.
Khi xâm nhập vào cơ thể, Campylobacter jejuni gây ra tình trạng viêm dạ dày ruột, với các triệu chứng phổ biến như tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn và sốt. Mặc dù hầu hết các ca nhiễm có thể tự khỏi mà không cần điều trị, nhưng trong một số trường hợp, nhiễm trùng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như hội chứng Guillain-Barré, một bệnh lý tự miễn có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh.
Đặc điểm của Campylobacter jejuni
Campylobacter jejuni là một loại vi khuẩn Gram âm, thuộc chi Campylobacter, có đặc điểm sinh học và hình thái khá đặc trưng. Dưới đây là những đặc điểm nổi bật của vi khuẩn này:
Hình thái và cấu trúc
Campylobacter jejuni có hình dạng cong giống như dấu phẩy với hai đầu nhọn. Vi khuẩn này là loại vi khuẩn nhỏ, mảnh và có tính di động mạnh nhờ có một lông ở một đầu (monotrichous), giúp nó di chuyển dễ dàng trong môi trường. Vi khuẩn này không sinh nha bào.
Yêu cầu môi trường nuôi cấy
- jejuni cần điều kiện vi hiếu khí (microaerophilic) để sinh trưởng, tức là một lượng oxy thấp (khoảng 5%) và tăng cường khí cacbonic (khoảng 10%). Nó phát triển tốt nhất ở nhiệt độ 42°C, phù hợp với điều kiện trong ruột gia cầm, nơi vi khuẩn này thường cư trú, nhưng không phát triển ở nhiệt độ 25°C. Vi khuẩn có thể nuôi cấy trên các môi trường chọn lọc như thạch máu Columbia và thạch máu tryptose.
Các đặc tính sinh hóa
- jejuni có các enzyme oxidase và catalase, giúp phân hủy các hợp chất như nitrat. Tuy nhiên, vi khuẩn này không oxy hóa hoặc lên men các loại đường, một đặc điểm quan trọng để phân biệt với các loài vi khuẩn khác.
Kháng nguyên
Vi khuẩn Campylobacter jejuni có kháng nguyên O chịu nhiệt và được chia thành 23 typ huyết thanh. Ngoài ra, nó còn có kháng nguyên H không chịu nhiệt, giúp phân loại các chủng vi khuẩn.
Khả năng gây bệnh
Campylobacter jejuni là một trong những nguyên nhân chính gây ngộ độc thực phẩm và viêm ruột cấp tính. Vi khuẩn này có thể gây ra các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, đôi khi có máu và mủ trong phân. Các nghiên cứu chỉ ra rằng C. jejuni có thể xâm nhập và phát triển chủ yếu ở hồi tràng và hổng tràng, nơi nó gây ra viêm ruột cấp tính.
Campylobacter jejuni gây bệnh gì?
Campylobacter jejuni là một trong những tác nhân chính gây nhiễm khuẩn tiêu hóa ở người, đặc biệt là viêm ruột cấp tính. Các bệnh do C. jejuni gây ra chủ yếu liên quan đến hệ tiêu hóa, nhưng cũng có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng khác. Dưới đây là các bệnh lý chính mà Campylobacter jejuni có thể gây ra:
Viêm ruột cấp tính (Campylobacteriosis)
Đây là bệnh phổ biến nhất do Campylobacter jejuni gây ra. Khi xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm hoặc nước bị nhiễm khuẩn, vi khuẩn này có thể gây viêm ruột với các triệu chứng chính là tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, và sốt. Tiêu chảy có thể có máu và mủ, thường kéo dài từ 5 đến 10 ngày. Đây là bệnh lý thường gặp ở trẻ em và du khách từ các quốc gia phát triển đến các khu vực nhiệt đới.
Nhiễm khuẩn huyết
Trong một số trường hợp, Campylobacter jejuni có thể xâm nhập vào máu, gây nhiễm khuẩn huyết (bacteremia). Đây là một tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến sốc nhiễm trùng và đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Mặc dù nhiễm khuẩn huyết do C. jejuni là hiếm, nhưng nó có thể xảy ra ở những bệnh nhân có hệ miễn dịch yếu hoặc mắc các bệnh lý nền.
Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn
Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn là tình trạng viêm nhiễm ở lớp nội tâm mạc của tim, có thể do vi khuẩn Campylobacter jejuni gây ra. Tình trạng này thường gặp ở những người có bệnh tim mạch nền hoặc hệ miễn dịch suy yếu.
Viêm tủy xương
Nhiễm Campylobacter jejuni cũng có thể dẫn đến viêm tủy xương, một bệnh nhiễm trùng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, có thể gây đau và làm tổn thương các khớp xương. Viêm tủy xương cần phải được điều trị kháng sinh thích hợp để ngăn ngừa các biến chứng.
Viêm khớp nhiễm khuẩn
Một biến chứng khác của nhiễm Campylobacter jejuni là viêm khớp nhiễm khuẩn. Tình trạng này gây sưng và đau ở các khớp, có thể dẫn đến tàn tật nếu không được điều trị kịp thời. Viêm khớp nhiễm khuẩn do C. jejuni có thể kéo dài và tái phát nếu không có biện pháp can thiệp.
Hội chứng Guillain-Barré
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng Campylobacter jejuni có thể liên quan đến hội chứng Guillain-Barré, một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, trong đó hệ miễn dịch tấn công các tế bào thần kinh, dẫn đến yếu cơ và có thể gây bại liệt.
Các con đường lây nhiễm của vi khuẩn Campylobacter jejuni
Campylobacter jejuni là một vi khuẩn gây bệnh tiêu hóa chủ yếu lây lan qua các con đường tiêu hóa và có thể xâm nhập vào cơ thể qua nhiều cách khác nhau. Dưới đây là các con đường lây nhiễm chính của Campylobacter jejuni:
Ăn phải thực phẩm bị nhiễm khuẩn
Một trong những con đường lây nhiễm phổ biến nhất là qua việc tiêu thụ thực phẩm bị nhiễm Campylobacter jejuni, đặc biệt là các loại thịt gia cầm chưa nấu chín hoàn toàn, như gà, vịt. Thực phẩm sống hoặc chế biến chưa đúng cách có thể chứa lượng vi khuẩn lớn, và việc ăn phải những thực phẩm này sẽ đưa vi khuẩn vào cơ thể.
Tiếp xúc với nước bị ô nhiễm
Nước là một con đường lây nhiễm quan trọng của Campylobacter jejuni. Vi khuẩn có thể tồn tại trong nước bị ô nhiễm, bao gồm nước sông, suối, hoặc nước uống chưa qua xử lý. Tiếp xúc với nguồn nước nhiễm vi khuẩn, như uống nước không sạch hoặc tiếp xúc trong các hoạt động tắm, bơi lội, cũng có thể gây nhiễm bệnh.
Tiếp xúc với động vật nhiễm bệnh
Vi khuẩn Campylobacter jejuni có thể sống trong ruột của nhiều loài động vật, đặc biệt là gia cầm (gà, vịt), gia súc, và động vật nhai lại. Tiếp xúc trực tiếp với động vật bị nhiễm bệnh, như chăm sóc hoặc tiếp xúc với phân của chúng, có thể là một nguồn lây nhiễm quan trọng, đặc biệt là ở những người làm nghề chăn nuôi hoặc thú y.
Lây truyền từ người sang người
Sự lây truyền từ người sang người qua tiếp xúc phân-miệng cũng có thể xảy ra, mặc dù không phổ biến. Điều này thường xảy ra khi một người bị nhiễm Campylobacter tiếp xúc với phân của bệnh nhân và không thực hiện vệ sinh tay đầy đủ sau khi đi vệ sinh, sau đó tiếp xúc với thức ăn hoặc đồ vật mà người khác sử dụng. Con đường này cũng có thể xảy ra qua tiếp xúc với bồn cầu bị nhiễm vi khuẩn, nếu vi khuẩn còn tồn tại trong nước hoặc trên bề mặt của bồn cầu, và người khỏe mạnh tiếp xúc với chúng mà không rửa tay đúng cách.
Lây truyền qua quan hệ tình dục
Mặc dù không phải là con đường lây nhiễm chính, nhưng có thể xảy ra sự lây truyền Campylobacter qua quan hệ tình dục, đặc biệt là qua tiếp xúc phân-miệng trong các hành vi tình dục. Điều này có thể dẫn đến việc vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể qua miệng hoặc hậu môn và gây bệnh.
Biện pháp phòng ngừa vi khuẩn Campylobacter jejuni
Để phòng ngừa nhiễm Campylobacter jejuni, có thể áp dụng một số biện pháp vệ sinh và chế biến thực phẩm an toàn. Dưới đây là một số cách hiệu quả để giảm nguy cơ mắc bệnh:
Chế biến thực phẩm đúng cách
Luôn đảm bảo rằng thực phẩm, đặc biệt là thịt gia cầm, được nấu chín kỹ. Thịt gia cầm nên được nấu ở nhiệt độ ít nhất là 74ºC để tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn. Ngoài ra, cũng cần hâm nóng thực phẩm và sữa tiệt trùng để loại bỏ các vi khuẩn còn sót lại.
Vệ sinh tay khi chế biến thực phẩm
Rửa tay kỹ trước khi nấu ăn và sau khi tiếp xúc với thịt gia cầm hoặc các loại thịt sống. Hãy sử dụng thớt riêng biệt cho thực phẩm sống và thực phẩm đã chín để tránh sự lây lan của vi khuẩn. Đồng thời, giữ thịt tươi sống cách xa các loại thực phẩm khác để tránh nhiễm chéo.
Vệ sinh tay sau khi tiếp xúc với thú cưng
Nếu bạn tiếp xúc với thú cưng, đặc biệt là khi chúng đi vệ sinh, hãy rửa tay ngay sau đó để ngăn chặn vi khuẩn từ phân động vật lây sang người.
Vệ sinh sau khi sử dụng nhà vệ sinh
Rửa tay cẩn thận sau khi sử dụng nhà vệ sinh, đặc biệt là khi bị tiêu chảy, vì vi khuẩn Campylobacter có thể tồn tại trong phân người bị nhiễm bệnh và lây lan qua tiếp xúc phân-miệng.
Vệ sinh nhà cửa và môi trường nước
Vi khuẩn Campylobacter cũng có thể tồn tại trong môi trường nước, do đó cần đảm bảo rằng nước sử dụng trong sinh hoạt được tiệt trùng và vệ sinh môi trường sống xung quanh để hạn chế nguy cơ lây nhiễm.
Các biện pháp trên đều nhằm mục đích ngăn ngừa sự lây lan của Campylobacter jejuni và bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình. Hãy thực hiện các thói quen vệ sinh và chế biến thực phẩm an toàn để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh do vi khuẩn này.
Kết luận
Campylobacter jejuni là một loại vi khuẩn gây bệnh thường gặp, đặc biệt là trong các trường hợp nhiễm trùng đường ruột, tiêu chảy cấp tính và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Với các thông tin đã nêu, việc hiểu rõ về Campylobacter jejuni sẽ giúp bạn chủ động phòng tránh nguy cơ nhiễm trùng, bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Chúc các bạn luôn có những thói quen ăn uống và sinh hoạt an toàn để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
